عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج گفت: واکسن یک فرآورده زیستی است که باعث مصونیت در برابر بیماری‌های واگیردار و عفونی شده و به نوعی باعث القای ایمنی فعال اکتسابی می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج گفت: واکسن یک فرآورده زیستی است که باعث مصونیت در برابر بیماری‌های واگیردار و عفونی شده و به نوعی باعث القای ایمنی فعال اکتسابی می شود.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج؛ دکتر ابوالقاسم هادی نیا افزود: برای اینکه یک واکسن وارد چرخه تولید و توزیع انبوه شود و کاربرد انسانی داشته باشد، به طور میانگین در گذشته یک تا ده سال و هم اکنون با پیشرفت علم و تکنولوژی و فنآوری های نوین این زمان کوتاه تر شده و به یک تا چهار سال رسیده است که مراحل متعددی را طی می‌کند.
مراحل تولید واکسن کرونا
وی ابراز داشت: اولین مرحله در تولید واکسن، مرحله پیش بالینی است که در این مرحله واکسن بر روی محیط های کشت و در ادامه بر روی مدل‌های حیوانی مناسب مثل خرگوش یا خوکچه هندی تست می شود.
وی اضافه کرد: زمانی که طی تحقیقات به این نتیجه رسیدند که واکسن می‌تواند موثر، کارا و ایمن باشد، وارد فاز مطالعات انسانی می گردد که به طور کلی در این مرحله چهار فاز مختلف برای تولید واکسن وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج گفت: در فاز اول، واکسن را بر روی یک جمعیت محدود صد نفره از داوطلبین سالمی که تاکنون به آن بیماری مدنظر مبتلا نشده‌اند، آزمایش می کنند. هدف از این مرحله تعیین میزان ایمن بودن آن واکسن و هم چنین اثربخشی، کارایی و تعیین دوز موثر واکسن است.
وی ادامه داد: چنانچه این مرحله با موفقیت طی شد وارد فاز دوم می‌شویم. در این فاز، آزمایشات گسترده تر است و واکسن بر روی صدها نفر تست میشود که در این مرحله نیز ایمنی زایی، اثربخشی و سالم بودن واکسن و عوارض جانبی ناخواسته آن بررسی میشود.
دکتر هادی نیا افزود: چنانچه این مرحله نیز با موفقیت طی شده باشد، واکسن وارد مرحله سوم یعنی فاز بالینی میشود که در این مرحله افراد دریافت کننده واکسن زیاد تر شده و ممکن است بر روی هزاران نفر مورد آزمایش قرار گیرد که ترجیحاً از نژادها و ملیت های مختلف هستند.
وی با بیان اینکه در این مرحله نیز هدف تعیین میزان ایمنی زایی و موثر بودن واکسن در جمعیت بالاتر با ویژگی های مختلف است، خاطر نشان کرد: بی شک در فاز سوم چون تعداد افراد گسترده‌تر شده و زیاد تر است، عوارض جانبی دیده میشود که در مجموع با توجه به آن عوارض و میزان اثربخشی و کارایی واکسن تصمیم گیری های لازم صورت می‌گیرد.
وی یادآور شد: در شرایط اورژانسی مانند پاندمی کرونا به همین سه فاز اکتفا میشود و چنانچه مطالعات واکسن در این سه فاز به نتیجه مطلوب رسید، مجوز اورژانسی یا اضطراری به وسیله مجامع ملی کشور سازنده واکسن صادر و واکسن به چرخه تولید انبوه و توزیع می رسد، ولی در شرایط عادی ما باید وارد فاز چهارم شویم.
دکتر هادی نیا با بیان اینکه فاز چهارم فاز تایید نهایی از مجامع بین المللی است، عنوان کرد: در این مرحله واکسن تولید شده به وسیله مجامع بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی، سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA)و آژانش دارویی اروپا (EMA) مورد تایید قرار می گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج گفت: بسیاری از واکسن هایی که امروزه در بحران کرونا در حال تزریق هستند این سه مرحله را طی کرده و برخی از واکسن ها وارد مرحله تایید نهایی به وسیله مجامع بین المللی شده‌اند.
شرایط نگهداری واکسن ها
وی با اشاره به اینکه شرایط نگهداری واکسن ها متفاوت است، عنوان کرد: برخی از واکسن ها مانند فایزر در دمای 20- تا 70- درجه سانتی گراد نگهداری می‌شوند که استفاده از آنها در برخی کشورها با محدودیت هایی است اما سایر واکسن ها شرایط نگهداری آنها در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد است و به صورت رایج در بسیاری از کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چرا باید هر دو دوز واکسن را دریافت کنیم؟
وی با اشاره به اینکه بسیاری از واکسن ها تنها یک دوز آنها برای ایمنی زایی کفایت می کند، یادآور شد: با توجه به وضعیت اضطراری کووید ۱۹، دانش و اطلاعات ما نسبت به ایمن بودن واکسن ها، کارایی و اثربخشی آنها محدود است بنابراین با توجه به شرایط فعلی و لزوم کنترل هرچه سریع تر بیماری کرونا، طبق تحقیقات صورت گرفته دو دوز واکسن به افراد تزریق می شود.
دکتر هادی نیا گفت: اکثر واکسن‌های کرونا در دوز اول ایمنی زایی کاملی ندارند بلکه دو تا سه هفته بعد از دوز اول، واکسن شروع به تحریک سیستم ایمنی می کند و ایمنی زایی شروع میشود و بر اساس فاصله زمانی مشخص شده برای هر واکسن، دوز دوم نیز باید دریافت گردد.
وی تصریح کرد: سایر واکسن ها در شرایط عادی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته‌اند و تحقیقات بر روی آنها سالها به طول انجامیده و به اطلاعات کافی در خصوص میزان اثربخشی و دوز معین رسیده‌اند. بنابراین نباید واکسن کرونا و تعداد دوز آن را با سایر واکسن‌های دیگر مقایسه کرد.
شایعات بی اساس برای واکسن هراسی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج با بیان اینکه اشاعه واکسن هراسی برای جامعه یک خطر است، خاطرنشان کرد: بشریت در طول تاریخ همواره با مسائل و مشکلات مختلفی از قبیل مصائب طبیعی چون سیل، زلزله، جنگ‌ها و هم چنین بیماری‌های عفونی مختلفی دست و پنجه نرم کرده ولی هیچ گاه در برابر بیماری های عفونی تسلیم نشده و همواره راهی برای آنها پیدا کرده است.
وی ابراز داشت: بسیاری از بیماری ها به وسیله واکسیناسیون درمان و کنترل شده اند اما متاسفانه شاهد آن هستیم که برخی از افراد از دریافت واکسن خودداری می‌کنند ولی در تمام طول زندگی خود نیز واکسن های مختلفی را دریافت و در برابر بسیاری از بیماری ها واکسینه شده اند.
وی یادآور شد: این بحث کاملاً بیهوده است که به دلیل عوارض جانبی بسیار ناچیز واکسن، ترس از آن را عمومیت بدهیم چون بسیاری از داروهای دیگر نیز ممکن است دارای اثرات جانبی باشند. بنابراین ضروری است که بپذیریم و علمی فکر و عمل کنیم زیرا ایمنی زایی که واکسن برای افراد ایجاد می‌کند در برابر عوارض جانبی آن بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین تاکید و توصیه ما بر این است که هم اکنون مطمئن ترین راه کنترل و پیشگیری از شیوع بیش از پیش کرونا، در کنار رعایت پروتکل های بهداشتی، دریافت واکسن است. این مطمئن‌ترین و تنها راهی است که بر اساس مطالعات مختلف مورد تایید همه مجامع علمی قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج یادآور شد: هیچ کدام از واکسن‌های کووید ۱۹ حاوی ویروس زنده ضعیف شده نیستند و همه افراد می توانند از این واکسن استفاده کنند.
وی خاطر نشان کرد: افراد دارای سیستم ایمنی مهار شده مانند افراد مبتلا به اچ آی وی (ایدز) که استفاده از واکسن های زنده و ضعیف شده برای آنها منع مصرف دارد نیز می‌توانند بدون هیچ گونه نگرانی از این واکسن ها استفاده نمایند.
دکتر هادی نیا ابراز داشت: در طی ماه های گذشته به علت ملاحظات اخلاقی، تحقیقات و مطالعات در فاز های مختلف برای زنان باردار، اطفال و کودکان صورت نپذیرفت و با دقت و وسواس بسیاری در این خصوص اقدام می شد کما اینکه هم اکنون تحقیقات در بسیاری از کشور ها شروع شده و به این نتیجه رسیده اند که زنان باردار از هفته دوازدهم به بعد نه تنها منع مصرف ندارند بلکه اثر بخشی بسیار خوبی در آن ها مشاهده شده است.
واکسن‌های کرونا چگونه عمل می‌کنند؟
دکتر هادی نیا گفت: یک دسته از واکسن ها شامل ویروس های غیر فعال یا کشته شده کرونا هستند یعنی ویروس را با موادی چون فرمالین از بین می‌برند و غیرفعال می‌کنند اما ایمنی زایی آن باقی می ماند. واکسن هایی مانند سینوفارم یا سینوواک چین، بهارات هند و کووبرکت ایران بر این پایه هستند یعنی شامل ویروس غیر فعال یا کشته شده هستند که اثرات جانبی زیادی ندارند ولی تاکنون شاهد اثربخشی خوب آنها بوده ایم.
وی افزود: دسته دوم واکسن هایی هستند که بر پایه حامل یا ناقل ویروسی یعنی ژن کد کننده آنتی ژن (جزء بیماری زای واکسن که منجر به تحریک سیستم ایمنی میشود) ویروس هستند که آن را در داخل یک ناقل قرار می دهند. ناقلی که هم اکنون مورد استفاده می گیرد یک ویروس غیر مرتبط با آن بیماری و غیر بیماری زا است که هم اکنون از آدنوویروس استفاده می‌کنند که اسپوتنیک روسیه و آسترازنکا بر این پایه هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج در پایان خاطرنشان کرد: دسته دیگری از واکسن ها تک واحدی هستند یعنی تعدادی از پروتئین ایمنی زای ویروس به عنوان جزئی از واکسن استفاده میشود که سانوفی فرانسه یا نوواکس آمریکا بر این پایه هستند. اما دسته دیگری از واکسن ها بر پایه DNA یا حاوی mRNA هستند که اینها ژن های کد کننده را بدون حامل و مستقیماً به عنوان جزئی از واکسن قرار می‌دهند که فایزر آمریکا نیز از این دسته است.
